Het kan af en toe wonderlijk lopen in de bedrijfsautowereld. Kijk naar Scania: daar deden ze zo’n vijf jaar geleden nog alle moeite om aan de Euro emissienormen te voldoen zonder SCR en met uitsluitend EGR. Inmiddels zijn de rollen omgekeerd: EGR is passé, de tweede generatie Euro 6 motoren van Scania heeft alleen nog SCR om aan de geldende normen te voldoen. Wij reden een R450 met deze aandrijflijn over ons testtraject.
Minder gecompliceerd
Scania is overigens niet de enige truckfabrikant die alleen met SCR aan de Euro 6 emissienormen denkt te kunnen voldoen, ook Iveco redt het zonder EGR. Belangrijke argumenten om voor deze oplossing te kiezen zijn dat het een minder gecompliceerde motor oplevert – de EGR koeler en het hele bijbehorende regelsysteem komen te vervallen. Bovendien hoort bij EGR doorgaans een turbolader met variabele geometrie – en die kan ook weg bij de toepassing van alleen SCR. Dat maakt niet alleen de techniek een stuk simpeler, bij elkaar levert het zo’n 100 kilo gewichtsbesparing op, die rechtstreeks omgezet kan worden in meer nuttig laadvermogen. De simpeler constructie van de motor zou moeten leiden tot lagere onderhoudskosten.
Scania heeft de Euro 6 motoren met SCR niet zo maar zonder duidelijk plan ontwikkeld, ze zijn uiteraard bedoeld om de koper voordeel op te leveren. Dat zal in dit geval vooral komen uit het wat hogere nuttige laadvermogen van deze chassis, maar daarnaast ook uit wat interessante bijkomstigheden als het lagere dieselverbruik dat deze motor zonder EGR op zou moeten leveren. Daar staat echter weer een wat hoger AdBlue verbruik tegenover. Een duidelijke rendementsverbetering zal deze R450 met alleen SCR dan waarschijnlijk ook alleen opleveren in grote wagenparken waar de omstandigheden ideaal zijn – bijvoorbeeld omdat ze beschikken over een eigen AdBlue voorziening, waar tegen een lagere literprijs dan aan een commerciële pomp deze stof getankt kan worden. Voor zo’n vervoerder is de R450 met alleen SCR waarschijnlijk een boeiend alternatief, dat een nieuw beeld oplevert wat betreft de variabele kosten. Maar voor andere vervoerders zal de oude situatie weer net iets voordeliger zijn.
In elk geval gaan ze er bij Scania van uit dat deze volgende generatie Euro 6 motoren, zoals zij ze omschrijven, niet meteen in alle situaties tot overduidelijke voordelen leidt, want de Euro 6 motoren met een combinatie van EGR en SCR om te voldoen aan de Euro 6 emissienormen blijft gewoon in het programma. Achter deze motor zit een GRS895R versnellingsbak met Opticruise gerobotiseerd bedieningssysteem. De hoogste versnelling is een direct drive; in combinatie met de eindoverbrenging van 2,59 :1 en banden in de maat 315/70R22,5 levert het een auto op die bij een snelheid van 80 km/uur met een motorsnelheid van iets boven de 1100 omwentelingen per minuut draait, en daarmee mooi in het groene gebied op de toerenteller zit.
Post-Euro 6
De invoering van Euro 6 mag dan inmiddels een voldongen feit zijn, we hebben niet het idee dat de technische oplossingen om aan deze norm te voldoen al hun eindfase bereikt hebben – er wordt her en der geknutseld aan verbeteringen die de uitstoot nog verder reduceren, en het brandstofverbruik verder beperken.
Nu zijn de grootste stappen te zetten door een Europabrede invoering van de LZV, maar in dat stadium zijn de meeste Europese landen nog niet. Een LZV mag dan zo’n dertig procent brandstofbesparing op kunnen in vergelijking met conventionele combinaties, voor de wetgever speelt op dit moment vooral het feit een rol dat een LZV nogal bedreigend over kan komen op de overige weggebruikers.
Een volgende grote stap zou de invoering van een beter stroomlijning voor cabines kunnen zijn, maar geplande Europese daarover is opgeschoven naar een wat verdere toekomst, zodat ook daarmee op dit moment geen eer te behalen valt voor de truckfabrikanten.
Blijft over verder sleutelen aan kleinere detailoplossingen om het brandstofverbruik en de emissie verder te beperken. Zo’n oplossing was te vinden op onze testtruck, in de vorm van een retarder met een vrijloop. Volgens Scania levert die vrijloop een beperking van het verbruik op met 0,5 procent. Zo op het eerste gezicht is het niet veel, maar hier weer geldt: alle kleine beetjes helpen. In de post-Euro 6 fase zal er vooral aandacht worden geschonken aan een verdere beperking van CO2 en andere broeikasgassen. Oplossingen als deze vrijloop voor de retarder kunnen daarbij behulpzaam zijn. Dankzij de vrijloop kan nu ook de zwaarste retarder van Scania, de R4100, worden gemonteerd.
Maar grote stappen moeten ook hier komen van de invoering van LZV’s, een betere stroomlijning van trucks – en de invoering van het konvooirijden, dat Scania enkele weken geleden demonstreerde. Maar voorlopig is dat allemaal toekomstmuziek, de eerstkomende vijf jaar zal er hard gewerkt worden aan de voorbereiding van dat soort stappen, maar zal de implementatie beperkt blijven tot kleinschaliger ontwikkelingen als de retarder met vrijloop, simpelweg omdat daarvoor geen aanpassingen van de wetgeving noodzakelijk zijn, zoals bij al die grootschalige stappen.
De werking van de vrijloop voor de retarder is eenvoudig. In wezen bestaat hij uit niet meer dan een extra synchromesh eenheid tussen de retarder en de transmissie. Wordt de retarder niet gebruikt, dan wordt hij van de aandrijflijn afgekoppeld door deze synchromesh. Is zijn tussenkomst weer noodzakelijk, dan wordt de retarder weer aan de aandrijflijn gekoppeld met behulp van diezelfde synchromesh. De chauffeur kan dat proces in gang zetten door de retarderhendel te gebruiken, maar het kan ook automatisch gebeuren via het elektronisch geregelde remsysteem tijdens een afdaling, om de voertuigsnelheid onder controle te houden. Hoe dan ook, in beide gevallen merk je niets van het gebruik van de vrijloop, hij werkt geheel trillingsvrij. Gratis is dit systeem niet, het staat bij Scania op de optielijst.
Het verbruik
De laatste jaren werd de transportsector geïndoctrineerd met verhalen dat Euro 6 motoren aanzienlijk meer brandstof zouden kunnen gaan verbruiken dan Euro 5 motoren. Die aanname blijkt door onze eerste tests van een aantal Euro 6 truck al danig ontzenuwd. Ook onze Scania Streamline R450 deed in dat opzicht een aardige duit in het zakje door uit te komen op een wat kleinere duit in het zakje door uit te komen op een gemiddeld verbruik van 27,3 liter per 100 kilometer. Aan AdBlue verbruikten we 8,6 liter over 380 kilometer.
Om de resultaten van testen goed vergelijkbaar moeten de omstandigheden waaronder ze gereden worden, zo veel mogelijk hetzelfde zijn. Dat geldt voor de configuratie van het voertuig dat wordt getest, maar ook voor de weersomstandigheden. In dat opzicht had deze R450 wat pech – hij werd gereden begin oktober, een periode van het jaar waarin de middagtemperaturen weliswaar nog goed zijn, maar niet meer de hele dag lang. De dag begint en eindigt koel. Dat heeft onder andere zijn effect op de rolweerstand van de banden – ze blijven koeler en rollen daardoor wat minder soepel over de weg.
Tweede factor waarmee rekening gehouden moet worden, is de uitvoering van de auto. Want steeds meer worden er elektronische hulpmiddelen in de trucks ingebouwd die de chauffeur van een deel van zijn taak ontheffen, en daardoor een grote invloed hebben op o.a. de verbruikscijfers. Vrijwel elke truckfabrikant kan een flink pakket van dat soort systemen leveren, een testtruck is een uitstekend vehikel om ze onder de aandacht te brengen. Exact bepalen wat de resultaten zijn van het laten inbouwen van dat soort systemen, is tijdens een test moeilijk te doen. Maar ze geven in elk geval een indruk in welke richting je de voordelen van dat soort systemen zoeken moet.
Meest voor de hand liggende optie, die was ingebouwd, is de Opticruise gerobotiseerde versnellingsbak, die het schakelen en koppelen feilloos overneemt van de chauffeur. Verplicht is de inbouw van ESP, het elektronische stabiliteitsprogramma – die had onze truck dan ook. Niet verplicht maar wel heel handig is het Scania Driver Support, dat de rijstijl van de chauffeur constant monitort en hem attendeert op verbeteringen die er mogelijk zijn. Rechtstreeks ingrijpen in het gedrag van de aandrijflijn doet de Cruise Control met Active Prediction, die kan anticiperen op situaties die zich op een bepaald moment voordoen. Het biedt keuze uit een aantal modi.
Fraaie cabine
Het meest merk je van Scania Eco-roll, een elektronisch systeem dat de aandrijflijn in de neutraalstand schakelt op het moment dat er eigenlijk geen draaimoment nodig is – bijvoorbeeld in een afdaling. De truck rolt dan op zijn eigen kinetische energie, binnen de uitersten die wettelijk zijn toegestaan. Een sleutelrol in dat proces speelt de eigen Scania versnellingsbak, standaard voorzien is van het tweepedaals Scania Opticruise gerobotiseerde schakelsysteem. Die bak voelt zich uitstekend thuis achter de motor in onze testauto, hij schakelt op de juiste momenten. In de standaard modus is dat rond de 1300 toeren, in de power-modus iets hoger.
Geïntegreerd in de versnellingsbak was bij onze testauto de eigen Scania retarder met vrijloop die in combinatie met de motorrem perfect in staat was om onze 40-tons combinatie in afdalingen in bedwang te houden.
Die cabine op onze testauto was het bekende R-serie huis. Met een aantal praktische veranderingen vergeleken met de vorige generatie van dit huise – in plaats van één neem je nu probleemloos twee anderhalve liter flessen mee, daarnaast is er ruimte voor kleine flesjes en bekers op de motortunnel. Veel praktische bergruimte op allerlei plaatsen is er in de cabine te vinden: boven de voorruit, op en om het dashboard, onder het onderste bed, het zijn weer de bekende plekken, maar dan inmiddels iets anders van karakter, wat beter toegankelijk, of nog royaler.
Het interieur oogt goed door een uitgekiende materiaalkeuze, zoals o.a. een tweekleurige uitvoering van het dashboard in soft-touch materiaal en chroom. Het instrumentenpaneel ziet er overzichtelijk uit, alles is helder ingedeeld. De bediening van de verschillende schakelaars verloopt feilloos; de chauffeur is in staat de auto te bedienen met beide handen aan het stuur. Want alle daarvoor benodigde schakelaars en hendels zitten op en om het stuur. Met name de bediening van de Opticruise schakelhendel op de stuurkolom speelt daar een sleutelrol in. Hij heeft alle functies gekregen, die het onder controle houden van de truck voor de chauffeur nog makkelijker en eenvoudiger maken. Verder zit er in het handschoenenvak een handig uitklapbare tafel, die te gebruiken is om bijvoorbeeld de administratie te doen.
Elektronische hulpmiddelen
Ook Scania kan als optie allerlei veiligheidssystemen leveren, zoals bijvoorbeeld adaptive cruise control en lane departure warning. Het laatste systeem was ingebouwd in onze testauto, van die twee is onder normale omstandigheden ACC het handigst. LDW is vooral bij duisternis een handig hulpmiddel. Redelijk nieuw op het instrumentenpaneel is het al genoemde Scania Driver Support, een hulpsysteem dat de chauffeur adviezen geeft ten aanzien van zijn rijstijl, om op die manier het verbruik te beperken. Door het systeem te activeren krijgt de chauffeur continu informatie die een actievere rijstijl mogelijk maken met betrekken tot brandstofbesparing en het beperken van slijtage.
Zo let het systeem op anticiperend rijgedrag: laat een chauffeur op tijd het gaspedaal los, dan wordt dat door het Driver Support systeem positief beoordeeld. Maar ook een effectief gebruik van de retarder in plaats van de bedrijfsrem wordt door het systeem als pluspunt gesignaleerd. Zo worden in een soort spel tussen mens en machine, waarbij de chauffeur volop de gelegenheid heeft om de machine te slim af te zijn. Het is een spel waarin de vervoerder absoluut niet betrokken is, het systeem is puur bestemd voor de chauffeur, alleen door hem uit te lezen, en nooit achteraf te controleren door de vervoerder. Het kan dus nooit tegen de chauffeur gebruikt worden.
Samenvattend
De nieuwe Scania R450 Euro 6 is weer een voertuig dat weinig verrassingen oplevert in die zin dat er aan het verwachtingspatroon dat je hebt van dit Zweedse merk, helemaal wordt voldaan. Dat geldt niet alleen voor de techniek en de cabine, maar ook voor de rijeigenschappen. Dankzij o.a. vierbalgs luchtvering achter biedt hij een uitstekend comfort. Interessant voor de vervoerder is dat deze Scania R450 opnieuw een Euro 6 truck is waar het voorgespiegelde hogere brandstofverbruik zich in de praktijk niet voordoet. In dat opzicht is er geen sprake van een generatiekloof – de Euro 6 13-liter motor blijft qua prestaties minimaal op het niveau van de Euro 5.